Ik ben migrant

Ik ben een wanderer, een nomade, een expat, een emigrant en een migrant. Ik ben Sophie maar hey, what’s in a name? Een mens of een ideologie definiëren via officiële landsgrenzen is een gebrek aan visie. Vraag maar aan de Koerden, de Tamils of Rohingya. We zijn op zoek naar iets beter en dat is vooral menselijk.

Wij verhuisden vrijwillig om een ‘levensstijl’ te vinden die bij onze wensen en ons levensdoel past: propere lucht, meer buitenleven, minder druk om te moeten presteren, meer tijd voor elkaar, minder blaba. Veel mensen dromen ervan denk ik, maar weinigen zetten de stap want emigreren betekent ook dat je bereid bent om het leven zoals je het kent los te laten. Je moet jezelf heruitvinden en met een open blik naar de ander kijken. We wonen hier bijna twee jaar en komen nu pas op adem. De zomers zijn heet en de winters koud. Aanpassen. De huizen zijn niet geïsoleerd & hebben geen verwarming. Aanpassen. Vriendschap op een Portugese manier. Aanpassen. Back to the eighties qua vervuiling & verkeer. Aanpassen. Sociaal leven is nihil. Aanpassen. Zelfredzamer worden. Aanpassen. Zuiderse eetcultuur. Aanpassen. Google Maps en Google Translate zijn onze favoriete apps. Wat op het eerste gezicht laid-back lijkt, is een genuanceerd systeem van katholicisme, dictatoriaal verleden, de kloof tussen armoede & rijkdom, landbouw en sterke familiebanden. We ontdekten dit vooral via trial & error, misverstanden, voorzichtig aftasten of gênante situaties. Het is voor een Noord-Europeaan een reflex om alles met geld te willen oplossen waar Portugezen liever een gunst verlenen of niet opgejaagd willen worden. Het is zoeken naar een evenwicht tussen twee culturen. En het is een boeiend proces want je leert jezelf (en je lief) beter kennen en het leven te relativeren.
Het belang om je eigen stek te hebben waar je even tot adem kunt komen, valt hierbij  niet te onderschatten maar in het mooie maar kille & luidruchtige huurhuis voelden we ons echter nooit thuis. Dat leverde, ahum, spanningen op. Rusteloosheid. Ook volwassenen willen geborgenheid. Niet dat één van ons beiden er ook maar één seconde aan dacht om terug te keren. Maar gemakkelijk? Nee.

Geborgenheid

Hoe moeilijk ook, we zijn bij de happy few. Alles komt goed. We zijn hier omdat we het willen. Dat kan je niet zeggen van de honderdduizenden vluchtelingen die hun land moesten verlaten door burgeroorlogen ( Venezuela, Soedan, Syrië), verkrachtingen en systematische moorden (Rohingya), natuurrampen (Filipijnen, Haïti), verwoestijning (Marokko, Tunesië), overstroming ( in de nabije toekomst Venetië & Malediven?), enzovoort. Als ik zie hoe onredelijk, rusteloos & gefrustreerd ik werd tijdens die donkere wintermaanden, dan kan ik me werkelijk niets voorstellen bij de vluchtelingenkampen waar mensen in de modder wonen (Duinkerke!), beroofd zijn van hun hele identiteit & bezit, en systematisch gepest worden door de autoriteiten. België deed weinig om deze mensen te helpen en creëert zo de wortels voor problemen die ze aan de vluchtelingen toekent: frustratie, woede, geweld, angst als raadgever. Waar Maggie De Block en Theo Francken duizenden opvangplaatsen schrapten, gaven/ geven Belgische burgers vluchtelingen een slaapplaats, respect & begrip. Geen bangmakerij maar vertrouwen. Net zoals Portugal trouwens die bereid was om meer dan het dubbele van de verplichte quota vluchtelingen te ontvangen, maar weinigen bleven door gebrek aan etnische groepen (en goede organisatie) waar ze terecht kunnen. Geborgenheid van familie & gelijken primeert. Een vluchteling wil geen vluchteling blijven. Hij wil zelfs geen migrant of immigrant of expat zijn en al zeker geen wanderer, nomade of avonturier (zoals in ons geval, ha). Een vluchteling wil naar huis.

Thuis, tussen de Portugezen

Ook expats (blanken met geld?) zoeken vooral elkaar op. Toen ik in  Moskou woonde ontmoette ik veel expats die al er al jaren resideerden maar geen letter Russisch spraken noch Russische vrienden hadden. Net zoals in Tanzania & Senegal waar het koloniaal aanvoelde, bang van zwarte man. Maar uiteindelijk heeft het ook met geborgenheid of verbondenheid te maken en dat is menselijk. Het is verleidelijk om onder expats te blijven zodat  je al die stijlvolle westerse gewoontes, zoals dineren, shoppen en tripjes kan verderzetten. Expats als etnische groep, haha, moet ik onthouden.
Maar het lijkt me vrij arrogant om niet aan te sluiten bij de Portugese (Russische of Afrikaanse) levensstijl. We kochten een huis tussen de mensen in het dorp en niet op een afgelegen berg of in de Algarve (allicht daarom dat niemand anders het wou kopen). Het is niet aan ons om een menukaart in het Engels of Frans te verwachten, maar om de Portugese taal te leren. Of om niet met geld onze zin te krijgen, maar om de gewoontes te respecteren. Niet dat we daar geen fouten in maken: de verwaandheid zit diep en het is soms moeilijk om de Noord-Europese mentaliteit om het  efficiënter & sneller te willen doen, niet op te dringen. Een van de mooiste dingen die ik hier (af)leerde was om problemen niet met geld maar met geduld op te lossen.

Een beetje vreemd wordt het wel als de Portugese migranten in augustus en masse terugkeren. Ze verblijven met hun Porsche, witte Range Rover en zuurverdiende centjes in hun geboortedorp, gaan met de hele familie op vakantie naar de Algarve en steken zelfgemaakt vuurwerk af. Grootmoeder bereidt dolgelukkig copieuze feestmaaltijden terwijl de Franstalige kleinkinderen verveeld op hun smartphone scrollen. De stielmannen die niet naar het buitenland verhuisd zijn draaien tijdens de zomer voor hun makkers (expats? migranten?) overuren om diens buitenverblijven op te knappen (probeer ze dan maar eens te pakken te krijgen, holy shit!). In die maand zijn de dikke wagens met Zwitserse en Franse nummerplaten voor de lokale cafeetjes eerder regel dan uitzondering. Het is moeilijk om in te schatten wie de migrant is en wie de local, de expat of de immigrant. Dat maakt ook niet uit. In augustus drinken we van dezelfde wijn en eten we uit dezelfde tuin. Dat is zo mooi aan Portugal, vreemdelingen zijn welkom.

Ik ben Sophie, een wanderer, een nomade, een reiziger, een migrant en een immigrant, maar ik ben vooral een wereldburger en ik kan (bijna) overal wonen.