Gaea & Trui

Elf jaar geleden reden Gaea & Trui een retourtje met de motor van aan de voordeur tot in de Stan-landen en Jemen. Daar kwam een eerlijk en aangenaam boek uit voort: Meisjes, Moslims en Motoren. Vandaag trekken ze nog altijd met volle goesting naar OKAN-klasjes of de lokale KVLV waar ze het hebben over de zin voor avontuur in een wereld waar alles voorgekauwd of overgeregulariseerd is, over het opzoeken van grenzen (die van jezelf of van pakweg Iran & Tadzjikistan) of over de ander, voor wie iedereen tegenwoordig zo’n schrik heeft. En laat het nu net die ander zijn die hen zo aantrekt om weer naar het oosten te vertrekken want deze meisjes houden bij alles wat ze doen ‘het zonlicht in hun vizier’. Ik krijg de eer om hen voor mij alleen te hebben, aan de keukentafel met een van de mooiste poezen (no pun intended) die ik al gezien heb. Af en toe stel ik een vraag maar meestal luister ik geboeid naar hun verhalen & inzichten.

Hipsterkoffie in Oezbekistan

“Ik sukkel hier een beetje in slaap. Het is normaal om altijd warm water uit de kraan bij de hand te hebben of om snel een koffie  te halen. Dan neem ik mezelf bij het nekvel en denk: Doe iets. En liefst iets waar je een beetje bang voor bent.” Trui is aan het woord en met iets doen bedoelt ze reizen. Onderweg zijn. Dat is niet hetzelfde als toerisme.
Gaea vult mijn gedachten aan: “Toerisme is een land bezoeken en alle comfort van thuis verwachten. Zoals lattes drinken in Oezbekistan. Reizen betekent met een open nieuwsgierigheid je aanpassen aan de cultuur van de locals.”
“Maar wij zijn toch ook een deel van dat toerisme? Ik wil niet gezegd hebben dat ik een betere reiziger ben dan de rest,” reageert Trui.
“Natuurlijk is het dubbel, ik zal na drie maanden hoogvlakte ook wel zin hebben in een hipsterkoffie en dan moet je nog de koloniale reflex onderdrukken zodat je die Oezbeken hun latte niet misgunt. Maar veel geld betalen om met een Adventure Truck met gps en wifi van pakweg Shangai tot Istanboel te rijden terwijl je onderweg in luxueuze tenten overnacht is voor mij eerder toerisme dan reizen.”
“Het is wel een feit dat het helemaal anders is sinds de wifi arriveerde. In ’89 was ik in Ladakh aan het backpacken en ik geloof dat er toen maximaal tien buitenlanders aan het rondtrekken waren. Een waanzinnige reis. Toen ik in 2002 terugging was dat wel anders.”
“Pretpark Himalaya,” reageert Gaea.
“We kunnen er een sport van maken om de gaten van Google Maps op te zoeken? In 2014 stond ik aan de Iraanse kant van de Turkmeense grens op een asfaltweg van zeker 100 kilometer lang, maar die stond nergens aangeduid.”

Wij zijn er ondertussen achter dat geld niet gelukkig maakt, maar je mag hun de kans niet ontnemen om daar zelf achter te laten komen

“Maar die ongerepte zones krimpen snel terwijl de community om die op te zoeken net groeit. In hipsterbusjes of georganiseerd. En dan is er nog een ander gevolg: vroeger brachten de reizigers het nieuws mee. Er was een wederzijdse interesse. Maar afgelopen zomer zat ik in Kirgizië waar de kamer snel werd afgerekend om terug naar de tablet te kunnen grijpen. De communicatie viel weg omdat de interesse in elkaar daalde.”

Trui haalt haar schouders op. “Tja, het is voor ons wel romantisch om die herders in de winter op hun berg yakmelk te zien warmen terwijl ze rond het kampvuur verhalen vertellen, maar dat heeft weer met die koloniale reflex te maken.”
“En via het internet sluipt ook het kapitalistische systeem binnen. Grof gezegd: Nu kunnen ze toeristen melken in plaats van geiten & koeien. Wat wellicht ook een spanningsveld creëert onder de bevolking zelf. Wie het handigste is met sociale media en huizen kan opkopen, ontvangt de bezoekers. En zij hebben ondertussen ook wel door dat we lekker romantisch aan het kampvuur komen onthaasten. Maar niet als  nonkel op z’n 42^e aan een niercrisis sterft omdat er ginds niet zoiets als sociale zekerheid bestaat.”
“Nu, het is wel zo dat andere landen een paar sprongen vooruit maken en niet in dezelfde fouten als ons vervallen. Single use plastic wordt bvb. in sommige Aziatische steden door de overheid verboden. Maar we zien dat nog te weinig.”
“Wij zijn er ondertussen achter dat geld niet gelukkig maakt, maar je mag hun de kans niet ontnemen om daar zelf achter te laten komen.”

Op zoek naar een menselijk ritme

Ik reisde zelf met de motor naar Portugal (mietje) en met de trein naar België (ecomietje) en besefte hoeveel deugd dat mentaal deed. Hoe ervaren jullie het om traag van punt A naar B te reizen?

Trui steekt van wal: “ ‘De geest gaat te voet’ is zo’n bekend gezegde. Het langzaam aanpassen aan het landschap, de taal, de architectuur, het eten,… Dat maakt over land reizen zo fantastisch. Ga weg van de toeristische trekpleisters en je zult nog veel ongereptheid ontdekken. Maar ook met de motor zijn er breuklijnen. Dan vlieg je plots van het vlotte asfalt in de zandbak zoals aan de grens tussen Iran en Pakistan. Wat ook wel leuk is omdat het erbij hoort.”
“Of breuklijnen in de regimes…”
“Of binnen een land zoals in Oost- en West-Koerdistan. Een vreemde overgang is van Italië naar Turkije naar iran. Dat is echt van West naar Oost naar West.”
“Over land reizen, of gewoon reizen, is voor mij toch terugkeren naar een plek waar de tijd trager verloopt. Logischer. In Europa is het moeilijker om op een menselijke manier te bewegen waar de tijd tien keer sneller gaat.”
“Met tijd voor koffie, thee en onverwachte ontmoetingen. Dat is geen romantische maar een heel reële, menselijke manier van leven. We snakken naar dat ritme.”
“Die ontmoetingen zijn inderdaad een belangrijk deel van het reizen. Maar het is weer dubbel natuurlijk omdat die mannen die zich al drie maanden op het hooggebergte vervelen wel naar iets anders zullen snakken.”

“Weet je wat reizen ook boeiend maakt?” zegt Trui, “Dat is dat je verandert. Je hele persoonlijkheid evolueert. Toen ik rond mijn achttiende na één jaar Finland terug thuis was, verwaterden een hoop vriendschappen omdat ik een andere persoon was.”
“Reizen is als een gecondenseerde groeicurve. Daarom is het leuk om met twee te reizen. Je gaat de dingen plots anders bekijken en dan is een getuige wel leuk want thuis valt het moeilijk uit te leggen wat je allemaal tijdens die lange reis hebt meegemaakt. De mensen thuis evolueren trager en jij herkent hun nog wel, maar omgekeerd minder.”
Trui knikt vanachter haar tas koffie. “Omdat het kader wegvalt. En ook, met twee reizen is leuker want gedeelde vreugde is dubbele vreugde en gedeelde smart is halve smart.”
“Je komt snel uit bij wat belangrijk is. Dat twintig soorten koffiekoeken er niet toe doen of dat die garagist je dertien maanden aan het lijntje hield. It’s just stuff. Weet je, dat besef ik vooral op van die weidse vlaktes, alsof je daar letterlijk de ruimte krijgt om na te denken. Dan denk ik: Fuck it, ik ben content. Dat is ook een plek waar geen 45 impulsen tegelijk binnenkomen. Het is een plek waar je je enkel tot jezelf kunt verhouden en je je ook op die manier evalueert. Daarom heb ik het steeds moeilijker met Europa: hier verhoud je je tot de context. Ik sla de krant open en denk: dit is niet correct en dat is onrechtvaardig,… En ik denk dan ook dat ik het moet oplossen (lacht). Dat is op den duur geen gelukkig leven en er ontstaat zelfs een soort stijgende onvrede met jezelf. Dan is een berg die zich geen fuck voor je interesseert wel boeiender om je tot te verhouden.”

Waarom niet naar het buitenland verhuizen?

“Het probleem is dat de hele wereld op die negatieve golf meedraait,” zegt Trui, “Politieke spanningen, terrorisme, polarisatie,… Vroeger wou ik absoluut in het buitenland wonen, liefst zo ver mogelijk. Nu weet ik niet meer zo zeker of het daar beter is. Hier hebben we sociale zekerheid. Idealiter zou ik toch eerder 70 % in het buitenland willen vertoeven en 30% hier.”
“Geef de verzorging in Europa nog tien jaar en het is voorbij,” reageert Gaea.
“Ja, maar met mijn blank paspoort kan ik overal naartoe dus waarom verhuizen?”
“Dan wordt het een soort luxependelen wat toch ook weer dubbel is want ik wil dan ook wel iets wezenlijk verrichten ginder, maar het probleem is dat ik de nodige culturele input zou missen. Geen idee of ze een opera in Bisjkek hebben.”
“Wat ook leuk zou zijn is bvb. telkens één jaar in een stad wonen en je verdiepen in de gewoontes, de cultuur of hoe minderheden behandeld worden.”
“Dat is het ook hé: als hetero was ik wellicht al lang vertrokken. Maar met twee miekes proberen te integreren in Bulgarije totdat de gemeenschap op je deur komt kloppen om je motor te herstellen of om vers brood te brengen waarbij je nog eens moet uitleggen dat je opera schrijft,… Dan bestaat de kans dat je op je bakkes krijgt nog voor de maan rond is. In veel van die landen is er een ander ethisch denkkader.”
“Terwijl je op reis dat denkkader net niet hebt, je zit in een soort tussenwereld.”
“Juist. En als je je dan inderdaad gaat verdiepen in de lokale corruptie dan weet ik van mezelf dat ik na een paar jaar even zot word als hier.”

En de ander, waar iedereen zo’n schrik voor heeft? De mensen die je ontmoette tijdens het reizen en die ondertussen misschien gevlucht zijn voor het geweld? Maken zij veel goed?

“Het bewijs is er,” zegt Gaea, “Tijdens die hele trip hebben we geen vreselijke situaties meegemaakt. 99% van de mensen is goed en dat zit in kleine dingen zoals een gratis extra brood of in grote dingen zoals die gewapende mannen in de bazaar in Jemen die ons een hele dag op sleeptouw namen om hulpstukken voor onze motoren te vinden. Ondertussen kregen we eten en drank toegespeeld. Wij volledig onder de vetvlekken en zij in hun witte, smetteloze djellaba’s, en plezier dat ze hadden met die twee sleutelende vrouwen. Zoals ik al zei: dat krijg je thuis niet uitgelegd.”
Trui relativeert: “Je blijft ginder wel een vrouw die zich voornamelijk in een wereld beweegt die homosociaal is. Er blijft dus altijd een zekere alertheid, een zeker spanningsveld dat iedere vrouw wel zal kennen.”

Is het een bewuste keuze om niet aan die angst toe te geven? Om te vertrouwen?

“Anders vertrek je niet,” zegt Gaea.
“Je moet wel een zekere positiviteit ontwikkelen die ervan uitgaat dat alles altijd goed komt.
“Het heeft ook met attitude te maken. Je krijgt terug wat je uitstraalt. De miseriemomenten zijn die waarop je doodvermoeid of ziek vooruit moet. Als je blaft, wordt er teruggeblaft.”

Zelf reis ik ook graag door moslimlanden, die gastvrijheid kennen wij niet.

Gaea legt uit: “Gastvrijheid is vaak gebaseerd op wederzijdse nieuwsgierigheid. Zoals die Jemenieten. Die waren, toen ze ons zagen sleutelen, al een week met Fransen op draai. Niemand had hun naar hun naam of familie gevraagd. Terwijl wij er vrij snel een leuk gesprek mee hadden. Dan krijg je die goede vibe terug.”
“Met heel veel thee erbij. Als reizende vrouw kan je je ook net iets meer permitteren dan de lokale vrouwen. Dat is weer die tussenwereld.”

Die koloniale reflex en de dubbelzinnigheid van de blanke reiziger komt tijdens het hele gesprek terug. Wat hebben jullie als blanke, hoogopgeleide, westerse toerist (die zich al te gemakkelijk boven de rest stelt) geleerd van de ander?

Gaea begint: “De eerste keer dat ik me hiervan bewust werd was in Finland waar ik een jongen van 18 ontmoette die bij -20° kon overleven. In die omstandigheden gaf hij mij twee uur. Dat klopt, in basic omstandigheden zijn wij een hulpeloze soort. Wat ik ook leerde, is een soort totale aanvaarding. Wij zijn het gewend om over alles controle te hebben waardoor we bij het minste ontploffen.”
“En dan zijn we gestresseerd of bang.”
“Of het nu te maken heeft met de natuur, ziekte of macht; als die controle wegvalt worden we zot. Terwijl Afrikanen zoiets hebben van: “Le train? Peut-être aujourd’hui, peut-être demain.” Die zijn al blij als hij komt.
“Ja, maar in Congo komt die trein helemaal niet hé. Congo, dat is schrijnend hoor.”
“Zeker, maar het gaat over onze drang naar controle. Wij staan in de eisende positie van het leven. Zij staan vaak in een dankbare positie tegenover het leven. Dat komt ook voort uit een soort onmacht, maar bij ons is het zoals bij een kleuter: ik wil, dus ik krijg. ”
“Wat ik ook zo mooi vind is de wijsheid die je van de mensen meekrijgt,” zegt Trui, “Zo trachtte ik Isfahan uit te rijden wat niet lukte door alle verkeer en eenrichtingsstraten. We moesten ergens naar een gehucht in het oosten geraken tot ik een man aansprak die zei: ‘Keep the sunshine in your eyes, m’am!’ Héérlijk!
“Of die gesluierde vrouw in Jemen: ‘Aha, dus jij denkt dat ik geen gezichtsuitdrukkingen kan tonen omdat je mijn gezicht niet kunt zien! Kijk in mijn ogen en ik toon er je tien in twee minuten.’ Ik kan je verzekeren: je kon duidelijk het verschil zien tussen verleiding & colère! Zij vond óns beperkt.”
Trui grinnikt. “Zij stond ons gewoon vierkant uit te lachen, haha!”
“Dit soort situaties kom je voortdurend tegen. Zoals die flik in Oman met zijn FN- revolver…”
“Of die twee tienermeisjes in Tadzjikistan die plots naar je borsten grepen…”
“En die Bulgaarse kleerkast die anderhalf jaar in Brussel in de gevangenis zat maar ons een lift en thee gaf… ‘I love Belgium,’ zei hij, haha!”
“En die jonge ontmijners aan de Afghaanse grens…”
“Of die Kirgizische die in Son-Kül langs de kant van de weg een drol legde terwijl ze met jou in gesprek was…”
“Hi-lá-risch want plots begrijp je de context. Ook dat is reizen.”

Dit gesprek ging nog een eindje door en het werd een heel aangename voormiddag die we bezegelden met een lunch in Lekker Gec. Maar laat ik het voorlopig hierbij houden en lees gewoon hun boek.

Dikke zoen, en bedankt meisjes!

sophie

• Meer info over Trui als creatieve duizendpoot? Klik hier.
• Meer info over Gaea’s immer boeiende schrijfsels? Klik hier. Gaea haar laatste boek is net uit. Daar wacht ik al vier jaar op. Klik hier voor haar interview in DM… Of hier als je Brusselmans zijn gedacht wil weten :-).
• Lezing boeken of de rest van hun verhalen zelf lezen? Hier dan.

* quote en foto uit het boek Meisjes, Moslims en Motoren. Alle foto’s: ©Trui Hanoulle.